مقاله آسيب ها و تهديدات امنيتي جمهوري اسلامي ايران

مقاله آسيب ها و تهديدات امنيتي جمهوري اسلامي ايران

«سازمان حفاظت اطلاعات ارتش جمهوري اسلامي ايران»
دانشكدة علوم و فنون فارابي

عنوان :
آسيبها و تهديدات امنيتي جمهوري اسلامي ايران در حوزه سياست خارجي و راهكارهاي مقابله با آن

استاد راهنما :
جناب سرهنگ كرمي

محقق :
دانشجوي كارشناسي علوم سياسي
مصطفي مهدوي

تابستان 83
چكيده :
در هر نظام سياسي ، فرايند سياست از توانمندي و قدرت تصميم گيري ساختارهاي دروني نظام شكل مي گيرد . شناخت آسيبهاي امنيتي سياست خارجي موجب مي شود تا در مواجه با چالشهاي سياسي موجود در صحنة بين المللي با ديدي باز و اقدامي به موقع به حل مسائل بپردازيم ؛ و موجبات تحكيم امنيت ملي خويش را فراهم سازيم .
با توجه به مسائل فوق سوال اصلي اين پژوهش اين است كه :
مهمترين منابع تهديد امنيتي ج . ا . ا د حوزه سياست خارجي چيست ؟
پژوهشگر سعي بر آن دارد تا با ارائه اين فرضيه آمريكا در سطح بين المللي و اسرائيل را در سطح منطقه اي از مهمترين منابع تهديد امنيتي سياست خارجي ج . 1 . ا معرفي نمايد .
پژوهشگر با طرح سوالهاي فرعي
1-راهكارهاي مقابله با تهديد آمريكا چه مي باشد؟
2-علت حمايت ايران از گروههاي جهادي در فلسطين چيست؟
3-جهاني شدن چه تأثيري بر امنيت خارجي ايران دارد؟
و با پاسخگويي به اين مسائل به دنبال راهكارهاي مطلوب جهت مقابله با تهديدات امنيتي ايران بپردازد .
روش تحقيق در پژوهش حاضر ، زمينه اي مي باشد .
كليد واژه : امنيت ، سياست خارجي ، استراتژي ، رواط بين الملل ، جهاني شدن
كليد واژه معادل لاتين :
security , foreignpolicy , strategy , International relations , Golbalization
مقدمه :
سياست خارجي همچون ديپلماسي واژه ايست كه داراي تاريخي غني است . در ميان آثاري از توسيديد ، سپس ماكياول و آنگاه گووسيوس نشاني از سياست خارجي به چشم مي خورد .
در كنار توسعه علوم مربوط به روابط بين الملل و با مطرح شدن اقتصادي سياسي بين المللي ، سياست خارجي نيز بعنوان بخشي از روابط بين الملل به توسعه خود ادامه داد.
كتابهاي كليدي همچون ايجاد سياست خارجي ، از ژوزف فرانكل و قربانيان فكر گروهي از ايروينگ جانيس و بوراشتهاي درست و نادرست سياست بين الملل از رابرت جرويس راه را براي تفكر و تدقيق بيشتر در زمينه سياست خارجي بوجود آورند .(1)
مطالعات مربوط به سياست خارجي در ايران به قبل از انقلاب به مركز مطالعات عالي بين الملل بر مي گردد و پس از انقلاب و با تأسيس دفتر مطالعات سياسي و بين الملل ادبيات مربوط به سياست خارجي در جامعه گسترش يافت .

اهداف سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران
مهمترين منبع براي شناخت اهداف سياست خارجي ايران ، قانون اساسي ج . ا . ا مي باشد . و مجموعه اصول حاكم بر سياست خارجي با توجه به قانون اساسي عبارتند از
اول : تفوق حاكميت ملي در اعمال سياست خارجي
دوم : ائتلاف و همزيستي بين المللي كه به موضوع برقراري روابط و همكاري كشورها با يكديگر و راهكارهاي ائتلاف و همبستگي جهاني اشاره دارد .
سوم : حمايت هاي انسان دوستانه در سطح بين الملل است كه ايران بعنوان يكي از اعضاي جامعه جهاني متعهد به اعمال چنين سياستهايي است .
مجموع اهداف سياست خارجي ايران با بررسي قانون اساسي موارد زير است :
سعادت انسان در كل جامعه بشري – استقلال كشور ، ظلم ستيزي و عدالت خواهي و طرد نظام سلطه در جهان و حمايت از مبارزه مستضعفين ، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان ، ائتلاف و اتحاد ملل مسلمان و وحدت جهان اسلام و نيز دفاع از حقوق مسلمانان جهان ، نفي هر گونه ستم‌گري و ستم كشي و نفي هر گونه سلطه گري و سلطه پذيري و عدم تعهد در برابر قدرتهاي سلطه گر ، طرد كامل استعمار و جلوگيري از نفوذ اجانب و حفظ تماميت ارضي و نيز نفي و اجتناب از پيمانهايي كه موجب سلطه بيگانه بر منابه طبيعي و اقتصاد كشور ، فرهنگ وارتش گردد .

ساختار تصميم گيري در سياست خارجي ج . ا . ا .
در جمهوري اسلامي ايران گروههاي سياسي ،‌فرهنگي ، مذهبي و اقتصادي وجود دارند كه در اعمال سياستهاي متخذه ارگانهاي رسمي ذي نفوذ بوده و عكس العمل نشان مي دهند .
از جمله مي توان از بيوت آيات عظام ، اتمه جمعه ، احزاب سياسي ، جامعه روحانيت مبارز ، مجمع روحانيت مبارز ، نهادهاي انقلاب حوزه هاي علميه ، رسانه ها و بويژه مطبوعات را نام برد . اما تصميم گيري در سياست خارجي داراي سلسله مراتب و نظام معيني است . تدوين سياست خارجي در ايران و اجراي آن عمدتاً در حوزه اختيارات رهبري ، قوه مقننه و قوه مجريه است كه هر كدام داراي اختيارات محدود در اين زمينه مي باشد :
مقام رهبري ، رياست جمهوري ، هيأت دولت ، مجلس شوراي اسلامي ، شوراي عالي امنيت ملي ، شوراي نگهبان ، مجمع تشخيص و قوه قضائيه (بطور غيرمستقيم)

پروسه تصميم گيري در سياست خارجي
بطور كلي دو ديدگاه راجع به سياست خارجي ج . ا . ا وجود دارد كه ريشه در ديدگاه اين دو گروه نسبت به حكومت ايران و آنهم خود به اساس نگرش به حكومت از ديدگاه اسلامي و يا ايراني دارد .
گروه اول هويت اصلي ج . ا . ا را برخاسته از انقلاب اسلاني با هدف بازگشت به ارزشهاي اسلامي مي دانند . اين دسته براي بقاي نظام پيشنهاد مي نمايند‌(1)
1-حفظ توده هاي مسلمان در كشورهاي اسلامي 2-ايجاد روابط نزديك با كشورهاي اسلامي 3-اجتناب از مذاكره با آمريكا
گروه دوم : بر اين باورند كه ايران يك ملت – دولت مانند ديگر واحدهاي سياسي در جهان امروزي است .(3)
عوامل تهديد امنيت ملي در حوزه سياست خارجي
منابع ناامني ايران هم داخلي هستند و هم خارجي كه سطح خارجي به دو سطح منطقه اي و بين‌المللي تقسيم پذير تواند بود . اين سطوح رابطة دو سويه دارند و در بسياري از مواقع ، سطح منطقه اي به شدت از سطح بين المللي متأثر مي باشد . (حضور امريكا در افغانستان ، عراق و خليج فارس) با اين حال مسائل منحصراً منطقه اي نيز وجود دارد كه منابع بين المللي بدان دامن مي زنند (اختلافات ميان كشورهاي منطقه) .(4)
سطح داخلي و بين المللي تهديد عليه ج . ا . ا هر يك داراي چهار بعد مي باشند كه عبارتند از :
1-بعد اقتصادي 3-بعد نظامي
2-بعد سياسي 4-بعد فرهنگي
اين چهار بعد هم داراي روابط متقابلي هستند . براي مثال ، دستيابي به اهداف سياسي مستلزم پشتوانه بالاي اقتصادي است .

منابع تهديد ايران در سطح بين المللي
شناخت نظام بين الملل و درك قواعد بازي در آن از عناصر مهم سياست خارجي كشورها براي رسيدن به اهداف موردنظر و تأمين امنيت ملي مي باشد . در اين ميان عوامل تأثيرگذاري بر سياست خارجي كشورها ، ساختار نظام بين الملل است كه بدون توجه به آن سياست خارجي هيچ كشوري نمي تواند موفق باشد .(5)
در سطح بين الملل آمريكا يكي از مهم ترين منابع تهديد امنيتي ايران است . در اين زمينه بسياري از پژوهشگران و نخبگان سياسي ،‌امريكا را تهديدي براي امنيت ملي ايران قلمداد مي كنند . دكتر پيروز مجتهدزاده معتقد است كه آمريكا منافع حياتي ايران را در همة مناطق تهديد مي كند .(6)
بايد گفت كه تهديد بين المللي امريكا ، از نقش اين كشور در نظام بين المللي كنوني ناشي مي‌شود؛ و خواهان تحميل خواسته هاي خود بر كشورهاي مختلف مي باشد . در اين بين ايران در يكي از مهم ترين ، استراتژيك ترين و حياتي ترين حوزه هاي علائق امريكا يعني خاورميانه ، سياستها و خط مشيهايي مغاير با اهداف ايالات متحده دنبال مي كند . در نتيجه ، امريكا در سطوح مختلف منطقه اي و بين المللي فشارهاي مختلفي را اعم از تبليغاتي ، سياسي ، اقتصادي بر ايران وارد مي سازد . كه يكي از آخرين نمونه هاي آن فشار بر آژانس بين المللي حكام براي ارجاع پرونده هسته‌اي ايران به شوراي امنيت مي باشد . همچنين تحريم اقتصادي ايران ، بلوكه كردن درايتهاي ايران ، مخالفت با انتقال نفت آسياي ميانه از ايران و … را مي توان اشاره كرد .

مواضع و اقدامات ايران در مقابل سياستهاي امريكا :
نكته اي را كه بايد در نظر داشت اين است كه اولاً اعلام سياست تحريم و رويارويي امريكا با ايران، ‌اعتبار خاصي به وجهة ايران در بين كشورهاي جهان سوم و مسلمانان بخشيده است . دوماً دشمنيهاي امريكا با ايران از شروع انقلاب اسلامي تاكنون ادامه داشته و چيز جديدي نيست . ايراني براي كم اثر و يا بي اثر كردن اقدامات خصمانه امريكا و تحريمهاي اقتصادي امريكا اقدامات متعددي را مي تواند انجام دهد .
1-درك و شناخت صحيحي از امريكا داشته باشيم . اقدامات و سياستهاي ما در قبال امريكا نبايد منفعلانه باشد . شناخت شخصيتها و نهادهاي مؤثر در سياست گذاري امريكا ، مي توان از منفعلانه بودن سياستهايمان در قبال امريكا جلوگيري كند .
در حال حاضر مهم ترين شخصيت در ايالت متحده شخص رئيس جمهور بوش است . ذهنيت بوش بايد به دقت مورد بررسي قرار گيرد . گفته مي شود كه مهم ترين كتابي كه بوش را تحت تأثير قرار داده كتاب «Supfeme command» ، نوشتة استيفن كوان است . مضمون اين كتاب اين است كه اگر رئيس جمهوري يك فرمانده نظامي واقعي نباشد ، نقش خود را بدرستي ايفا نكرده است . (7)
2-گسترش ارتباط با ساير كشورها
الف-روسيه : روسيه نقش محوري در سياست خارجي ايران بازي مي كند . اعمال سياست تحريم امريكا منجر به بهبود مناسبات ايران و روسيه شده است كه مهم ترين آن تكميل پروژه نيروگاهي اتمي بوشهر است . البته بايد با توجه به مشكلات اقتصادي روسيه ، عقب ماندگي تكنولوژيكي و كمبود سرمايه ، در گسترش ارتباطات اقتصادي با روسيه مي بايست دقت لازم را به عمل آورد .
ب-ژاپن و چين : اين دو كشور آسيايي پيشرفتهاي قابل ملاحظه اي را در زمينه هاي اقتصادي و نظامي داشته اند . رابطه ايران با اين دو كشور تأثيرگذار آسيايي و با توجه به اينكه چين از اعضاء دائم شوراي امنيت بوده و از حق وتو برخودار مي باشد ، مي بايست اولويت خاصي در سياست خارجي ايران برخوردار باشد .

3-توجه به توليدات داخلي
توجه به توليدات داخلي فوايد بسيار زيادي را براي كشور داشته كه از جمله آنها مبارزه با تحريمهاي امريكا است . خودكفايي در توليد ادوات و تجهيزات نظامي (كه اكثراً آمريكايي هستند) بايد در اولويت باشد .
در اين قسمت به بررسي امنيت ايران در سطح بين المللي و تهديدهاي امريكا نسبت به امنيت كشور پرداختيم . البته پرداختيم . البته پرداختن امريكا ، منحصر كردن تهديدهاي امنيتي كشور در سطح بين المللي به آن نيست ، بلكه بيشتر خواهان روشن كردن نقش امريكا در تهديدات امنيتي ايران ، بطور كلي هستيم و بايد توجه داشت تا زمانيكه ما از اصول اوليه انقلاب اسلامي كوتاه نيائيم، اقدامات امريكا نيز ماهيت تهديدي خواهد داشت و در دو سطح بين المللي و منطقه اي و بوسيلة ابزارهاي مختلف اعم از سياسي ، اقتصادي و نظامي ، منافع و امنيت ملي ج . ا . ا را در معرض خطر قرار خواهد داد .
تهديدات و منابع ناامني ايران در سطح منطقه اي
هدف ، بررسي منابع ناامني ايران در سطح منطقه اي (با محور قرار دادن اسرائيل ) است . در منقه خاورميانه ، عوامل بين المللي نقش مهم و اساسي ايفا مي كنند . اگرچه اين امر ناشي از ضعفهاي ساختاري است و آغاز گاه آن هر چه باشد ، بايد اين واقعيت را پذيرفت كه مي بايست با آن همواره با تدبير روبرو شد .
در خليج فارس ، نفت ، امنيت دسته جمعي و مسابقة تسليحاتي نهاده هايي استراتژيك(1)0 هستند .
در خاورميانه مسأله اسرائيل ، روند صلح خاورميانه ، جنبشهاي اسلامي و روابط ايران با كشورهاي خاورميانه مسائل استراتژيك هستند در آسياي مركزي و قفقاز منافع اقتصادي ايران ، منابع انرژي درياي خزر و ثبات سياسي داراي اهميت استراتژيك هستند . بايد توجه داشت كه اين حوزه ها و مسائل استراتژيك از هم جدا نبوده ، پيوندي دو سويه دارند . براي مثال مسأله امنيت دسته جمعي و مسابقه تسليحاتي داراي رابطه متقابل هستند ، يعني تحقق امنيت دسته جمعي باعث كاهش مسابقه تسليحاتي مي شود .

مسائل و مشكلات ساختاري و امنيتي خليج فارس :
مهم ترين جنبه استراتژيك خليج فارس ، ذخاير عظيم نفت و گاز است كه بزرگترين منبع انرژي در جهان مي باشد . خليج فارس عموماً داراي كشورهايي مي باشد كه با مسائل و مشكلات سياسي، اجتماعي و اقتصادي ساختاري روبرو هستند ، كه اين عقب ماندگيهاي ساختاري ، زمينه‌ساز ناامني ها و بي ثباتيهاي موجود است . همين امر به بازيگران بين المللي فرصت لازم را براي ايفاء نقش اصلي در منطقه خليج فارس داده است .
همة كشورهاي خليج فارس (به استثناي ايران) داراي حاكميت غيردمكراتيك بوده و از لحاظ مشروعيت و ثبات سياسي با مشكل مواجه هستند . فقدان مشروعيت داخلي و در نتيجة آن صنعت داخلي ما به اتكاي حاكمان كشورهاي منطقه به خارج از مرزهاي خود منجر مي شود كه اين امر از دو جهت به منافع كشورهاي منطقه آسيب مي رساند : اول اينكه زمينه هاي همگرايي و همكاري را كاملاً از بين مي برد ؛ چرا كه حاكميت نيرومند ملي از ضرورتهاي اوليه و اساسي هر گونه همگرايي مي باشد . دوم اينكه موجب حاكميت فزايندة بين المللي در منطقه مي شود . خلاء توان سازمان يافتة داخلي بطور طبيعي ، فراخوانندة قدرت خارجي است .
اين امر باعث شد كه در ميان مناطق جهان سومي ، در دوران پس از جنگ جهاني دوم ، تنها منطقه‌اي كه با توجه به تواناييهاي بالقوة داخلي شديداً تحت نفوذ سياسي و اقتصادي بين المللي باقي مانده خاور ميانه باشد .(5)
نبود مشروعيت داخلي به بي ثباتي سياسي و بي ثباتي سياسي نيز به اختلاف كشورهاي منطقه مي‌انجامد . اختلافات موجود ميان كشورهاي منطقه نيز احساس ناامني را در پي مي آورد . احساس ناامني داراي 2 نتيجه اساسي استا كه آثار و پيامدهاي بسيار منفي و بلندمدت بر رشد و توسعه سياسي اقتصادي منطقه مي گذارد : اول مسابقه تسليحاتي و دوم دعوت از نيروهاي بيگانه براي ايجاد امنيت . ناهمگوني ساختارهاي سياسي 8 كشور خليج فارس به همان اندازه كه بر سياست خارجي آنها تأثير مي گذارد ، بر همكاريهاي منطقه اي و به همان ميزان بر امنيت خليج فارس تأثيرگذار است . با وجود اينكه بعد از جنگ خليج فارس روابط ايران و شوراي همكاري خليج‌فارس بهبود يافته است ، شبكه اي از عوامل تاريخي ، ژئوپلتيك ، ايدئولوژي و فرهنگي مانع از ايجاد همكاري امنيتي ميان ايران و دولتهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس گرديده كه عبارتند از :
1-پيدايش اختلافات ارضي بر سر جزاير ابوموسي و تنب
2-بي اعتمادي دولتهاي عربي به تداوم سياستهاي كنوني ايران
3-هراس از سلطه درازمدت ايران در يك نظام امنيتي دسته جمعي بر اعراب
4-موضع قدرتمند امريكا در خليج فارس و برقراري روابط امنيتي دوجانبه با كشورهاي عربي
5-اختلاف بر سر نيروهاي خارج از منطقه
6-بدگماني متقابل كه بر پايه عوامل قومي ، مذهبي ، سياسي و تاريخي موجود از قبل استوار است.

چشم اندازهاي آينده :
جمهوري اسلامي ايران تمايل خود را براي بهبود روابط خود با كشورهاي منطقه اعلام كرده است . ايران ، بهترين ترتيبات امنيتي براي منطقه را با توجه به مسائل امنيتي آن ، تأمين امنيت منطقه به دست كشورهاي منطقه مي داند و همواره بر سياست عدم مداخله كشورهاي خارجي تأكيد مي‌ورزد .
معاون عربي و آفريقايي وزارت امور خارجه در اين زمينه تأكيد كرده است كه جمهوري اسلامي به معني واقعي كلمه و ارادة سياسي دارد كه در مورد تمامي مسائل سياسي ،‌اقتصادي و فرهنگي با كشورهاي اسلامي و عربي همكاري كند(8) . وي در اين زمينه گفته است «همانطور كه در جنگيدن جدي بوديم ، در صلح نيز جدي هستيم»
همچنين ج . ا . ا تلاش فراواني براي بهبود روابط خود با عربستان سعودي انجام داده است . سفر آقاي هاشمي رفسنجاني در رأس يك هيأت بلندپايه سياسي – اقتصادي و حضور وليعهد عربستان در كنفرانس اسلامي تهران در همين جهت است . در اين زمينه معاون عربي و آفريقايي وزارت امور خارجه تأكيد كرده است كه عربستان سعودي از كشورهاي مهم منطقه است و ايران براي اين كشور به دلايلي احترام بسيار قائل است .(9)
از ديگر اقدامات مفيدي كه ايران مي تواند انجام دهد تلاش براي تضعيف و شكست اتحاديه و كاهش نيروهاي مستققر در منطقه است . اين امر مي تواند از طريق متقاعد كردن دولتهاي شوراي همكاري خليج فارس مبني بر اينكه آنها نيازي به حضور نيروهاي بيگانه در منطقه ندارند ، انجام پذيرد ؛ چرا كه ايران تهديدي براي امنيت آنها نيست و شوراي همكاري گسترده تر كه شامل ايران نيز باشد مي تواند به طور مؤثري پاسدار امنيت منطقه گردد . و گامهاي مؤثري كه در زمينة بهبود روابط ايران و عربستان و كشورهاي عربي برداشته شده است و تداوم اين روند مي تواند تأمين كننده امنيت ملي ج . ا . ا و منافع تمامي كشورهاي منطقه گردد .
نكته اي كه بايد متذكر شد سياست خارجي آمريكا در منطقه مي باشد . متأسفانه اكنون نقشي بنيادين و چيره مورد مسائل امنيتي بازي مي كند . بنابراين توفيقيا ناكامي سياست ايران در زمينه بهبود روابط به دولتهاي عرب منطقه ، به شدت به نوع سياست امريكا در منطقه بستگي دارد . در اين زمينه ، ج . ا . ا مي تواند نحوة روابط خود با همسايگان عرب را از مسأله روابط خود با امريكا جدا سازد كه اين امر براي ايران قرين توفيق خواهد بود .

مسائل امنيتي ناشي از اسرائيل
يكي ديگر از موضوعات استراتژيك و حساس براي ايران در منطقه خاورميانه مسأله اسرائيل و در سالهاي اخير ، روند صلح خاورميانه بوده است . اسرائيل ، تخم شوم و رنج آوري است كه سالها منطقه خاورميانه را گرفتار ساخته است و هنور هم اين رنج و آسيب تداوم دارد و مسأله اسرائيل نيز همواره يكي از مسائل تأثيرگذار بر سياست خارجي ج . ا . ا بوده است . ج . ا . ا از آغاز ، عدم مشروعيت اسرائيل و ميارزه براي نابودي آن را يكي از اصول سياست خارجي خود قرار داده است و در اين زمينه كمكهاي فراواني را نيز به كشورهاي اسلامي و جنبشهاي اسلامي در حال مبارزه با اسرائيل ، اعطا كرده است .(9)
امروزه در اذهان برخي از كارشناسان و محققان در محافل آكادميك و همچنين برخي از سياستمداران اين نكته جاي گرفته است كه حمايت ج . ا . ا از انتفاضه و حزب الله تأثير منفي بر روي امنيت ملي دارد و اين امر باعث مي شود كه امنيت ملي كشورمان به خطر بيافتد . از جمله دلايل اينها ، بالا بودن توان نظامي اسرائيل و حمايت بالقوه و بالفعل ايالات متحده از اين رژيم در منطقه خاورميانه براي رسيدن به اهدافشان عنوان شده است . وضعيت متصور در اذهان اين گروه اينگونه تعبير مي شود كه هر آن ممكن است ج . ا . ا مورد حمله و هجوم رژيم صهيونيستي قرار بگيرد . حمايت ج . ا . ا از انتفاضه باعث برانگيخته شدن احساسات رژيم صهيونيستي و استفاده اين رژيم از قدرت برتر تسليحاتي اعم از هسته اي ، اتمي ، بيولوژيك و كشتار جمعي خواهد شد كه نتيجه اي جز به خطر افتادن امنيت ملي و درگير شدن ج . ا . ا در جنگي نابرابر با اسرائيل را در پي نخواهد داشت . لذا از اين منظر دليلي براي حمايت از انتفاضه و حزب الله و مردم فلسطين از سوي ايران وجود ندارد .(10)

دلايل حمايت ايران از انتفاضه فلسطين
1-قانون اساسي
ج . ا . ا طبق نص صريح قانون اساسي و فرمايشات امام خميني (ره) خود را ملزم و متعهد به حمايت از بيداري اسلامي مسلمانان و مردم مستضعف در سرتاسر جهان دانست . كه در اين ميان سرزمين فلسطين از جايگاه ويژه اي برخوردار بوده است .
ج . ا . ا بر طبق قانون اساسي خود را ملزم و متعهد به حمايت از انتفاضه مردم فلسطين عليه اسرائيل كرده است .
قانون اساسي مجموعه اي از اهداف سياست خارجي را برشمرده است كه با توجه به اصول ارائه شده در آن قابل درك و دريافت مي باشد كه در يك تقسيم بندي كمي اين اهداف موارد زير را شامل مي شود :
الف-دفاع از حقوق مسلمانان :
در دين مبين اسلامي در باب كمك به همنوع به طور اعم و ياري رساندن به برادر ديني به طور
اخص تأكيد بسياري شده است . بر اين اساس بند 16 از اصل سوم قانون اساسي(11) تنظيم سياست خارجي كشور را بر اساس معيارهاي اسلام ، تعهد برادرانه نسبت به همة مسلمانان و حمايت بي‌دريغ از مستضعفان جهان مي داند .
ب-حمايت از مستضعفان :
يكي از اهداف مهم سياست خارجي ج . ا . ا طبق قانون اساسي ، حمايت از مردم مستضعف جهان و مبارزه با استكبار جهاني مي باشد . وضعيتي كه ما امروزه در سرزمين فلسطين اشغالي شاهد آن هستيم نمود واقعي و عيني قيام مردم مستضعف عليه اسرائيل مي باشد . لذا بر طبق اصل 154 قانون اساسي ج . ا . ا خود را ملتزم و متعهد به حمايت و ياري رساندن به مردم مظلوم فلسطين مي‌داند . اين اصل چنين اشاره مي دارد « … ج . ا . ا در عين خودداري كامل از هرگونه دخالت در امور داخلي ملتهاي ديگر از مبارزه حق طلبانة مستضعفين در برابر مستكبرين در هر نقطه از جهان حمايت مي كند» .(12)
از اين رويكرد حمايت از قيام انتفاضه نفي هر گونه سلطه گري ، استبداد ، استكبار و استضعاف مي‌باشد .
ج-تشكيل امت واحد جهاني :
آرمان نهايي اسلام در مورد رابطه و مناسبات انساني رسيدن به امت واحد بشري است . و نيز در مورد زمين ، از ميان رفتن مرزهاي جغرافيايي و قيد و بندهاي مرزي و بوجود آمدن كشور واحد جهاني ، تحت حاكميت قانون واحد الهي است .
از اين رو در مقدمه قانون اساسي آمده است : «قانون اساسي با توجه به محتوي انقلاب اسلامي ايران كه حركتي براي پيروزي تمامي مستضعفين بر مستكبرين بود زمينه تداوم اين انقلاب را در داخل و خارج كشور فراهم مي كند . بويژه در گسترش روابط بين الملل با ديگر جنبشهاي اسلامي و مردمي مي كوشد تا راه تشكيل امت واحد جهاني را فراهم كند و استمرار مبارزه در راه نجات ملل محروم و تحت ستم را در تمامي جهان قوام يابد .(13)
لذا بر اين اساس تشكيل امت واحد جهاني زير لواي حكومت جهاني خداوند ، هدف اساسي ج . ا . ا مي باشد . پس حمايت جمهوري اسلامي از قيام انتفاضه مردم فلسطين در اين راستا قرار مي گيرد .
د-حمايت از نهضتهاي آزاديبخش :
اصل 154 قانون اساسي اشاره مي دارد : «ج . ا . ا در عين خودداري از هر گونه دخالت در امور داخلي ملتهاي ديگر از مبارزة حق طلبانه مستضعفين در برابر مستكبرين در هر نقطه از جهان حمايت مي كند» .
حركت مردمي و خودجوش انتفاضه در قالب نهضتهاي رهايي بخش از نوع رژيم اسرائيل قرار مي‌گيرد كه بر طبق اصل 154 قانون اساسي بايد ج . ا . ا از آن حمايت كند كه البته اين حمايت ، بار نظامي نداشته بلكه هر گونه جانبداري و كمك به صورت گوناگون چون دفاع از حقوق آنها در مجامع بين المللي ، ارشاد و راهنمايي فكري ، ايجاد بستري لازم براي تعليم و تربيت و … مي‌باشد.
با توجه به توضيحات داده شده و يافتن مصداقهاي آنها در قانون اساسي ج . ا . ا مي توان گفت كه حركت مردم فلسطين در قالب نهضتهاي آزاديبخش ، دفاع از حقوق مسلمانان ، تشكيل امت واحد جهاني و دفاع از حقوق مستضعفان قرار مي گيرد كه بر اين اساس ج . ا . ا را متعهد به حمايت از قيام انتفاضه فلسطين نموده است .

2-تأثير مثبت بر روي امنيت ملي
حمايت ج . ا . ا از قيام مردم فلسطين نه تنها تأثير منفي بر روي امنيت ملي ما ندارد بلكه اتخاذ اين سياست سبب مي شود كه ضريب امنيت ج . ا . ا نيز افزايش بيابد . خساراتي كه با وجود انتفاضه براي اسرائيل حادث شده سبب گشته است تا اين رژيم تمام هم و غم خود را براي جبران اين خسارتها و خاموش كردن حركت مردمي انتفاضه به كار بندد . خسارت اقتصادي ، جاني ، رواني و امنيتي و سياسي ناشي از انتفاضه براي اسرائيل گران آمده است .
پس ج . ا . ا با تغيير كانون جغرافيايي نزاع به خارج از مرزهاي خود و انتقال آن به درون اسرائيل از راه حمايت از انتفاضه ، ضريب امنيت ملي خود را افزايش و در ادامه يك خطر امنيتي بزرگ براي اسرائيل ايجاد كرده است.(14) طبقه اين نگرش اگر جنبش مردمي مخالف تحت عنوان انتفاضه در اسرائيل وجود نداشت چه بسا اين رژيم در راستاي اهداف و سياستهاي تشكيل اسرائيل بزرگ با فراغ بال و استفاده از حداكثر امكانات داخلي تهديدي عليه امنيت ج . ا . ا و حتي ساير كشورهاي مسلمان و عربي منطقه بود لذا انتفاضه اين فرصت را از اسرائيل سلب كرده است . براي اثبات اين نگرش ، جنگ ژوئن 1967 و موضعگيري ناصر مبني بر حمله اسرائيل درجه و اعتبار آنرا افزايش مي دهد . در اين نمونه تاريخي ناصر حوزه نزاع را به درون خاك خود كشاند در حاليكه ج . ا . ا با حمايت از انتفاضه علاوه بر اينكه حوزه نزاع را به داخل اسرائيل كشاند ، بلكه با اتخاذ اين سياست ضربات بزرگي چون امنيتي ، اقتصادي ،‌جمعيتي ، رواني و … را به اسرائيل وارد آورده است . شايد يك نمونه بارز از تأثير اين حمايت تعريف حضور اسرائيل در بحران افغانستان و عراق در كنار آمريكا و انگلستان بدون وجود انتفاضه در داخل اين رژيم باشد . ضعيتي كه نهايتاً تضعيف و تخريب امنيت ملي ج . ا . ا را در پي داشت .
از اين حيث حمايت از انتفاضه فلسطين حمايت از ناامني در داخل اسرائيل و نهايتاً تثبيت و تضمين امنيت جمهوري اسلامي ايران مي باشد .
جهاني شدن و امنيت خارجي ج . ا . ا
پديدة جهاني شدن0 به مثابه يكي از واقعيتهاي جهان كنوني به اندازه اي پيچيده است كه تبيين و تحليل آن محققين را با دشواريهاي بسياري مواجه ساخته است .
پايان نظام بين الملل مبتني بر جنگ سرد كه با فروپاشي شوروي در سال 1991 همراه گشت ‌، سرآغاز گفتمانهاي جديدي درباره ماهيت روابط بين الملل در دوره نوين حيات بشري شد . اينكه دنياي بعد از جنگ سرد چگونه قابل تجزيه و تحليل است و چه مفاهيمي مي تواند تحليلگران روابط بين الملل را در شناخت و درك تحولات جديد كمك كند ، تبديل به مباحث پيچيده ، گسترده و بعضاً متناقض در بين انديشمندان روابط بين الملل گرديده است .(15)
از جمبه بحثهايي كه روز به روز بيشتر مطرح مي شود ،‌پديده جهاني شدن است كه همراه با ديگر كاركردهاي سياسي و فرهنگي ، به عنوان يك بحث تحليلي در صدر است كه ابزار فكري و مفهومي خاصي براي شناخت دنياي بعد از جنگ سرد عرضه كند .
ليبرالها پديدة جهاني شدن را وسيله اي براي رهايي از قيد و بند نسبت گرايي و كمونيسم و همچنين به منظور استقرار صلح و آزادي همگاني تلقي مي كنند .(16)
«واقعگرايان» ، بر خلاف ليبرالها ، سياست بين المللي را صحنه اي براي چالش دولت در بدست آوردن قدرت و عرصه تأمين منافع ملي تلقي مي كنند . بدين خاطر جهاني شدن هر چند ممكن است زندگي اجتماعي و فرهنگي جوامع بشري را تحت تأثير قرار دهد ، ولي مانع جديدي براي بدست آوردن قدرت سياسي بين دولتها ايجاد نمي كند .(17)
نظرية سومي تحت عنوان «نظريه نظام جهاني» كه ريشه در تفكرات ماركسيستي دارد ، پديدة جهاني شدن را چيز تازه اي نمي داند ، بلكه آنرا تنها جلوه هاي جديدي از نظام سرمايه داري دستخوش بحران براي رهايي خويش مي پندارد .(18)
جهاني شدن از لحاظ ماهوي نه پروژه اي از پيش طراحي شده است و نه پروسه اي افسارگسيخته‌، بلكه پديده اي است كه هر چند به دلايلي در حال حاضر غرب بهره هاي بيشتري از آن مي برد ، ولي در عرصة بازيگري در آن به روي همگان باز است و هر بازيگري كه بتواند در اين بازي مشاركت كند و ابزارهاي لازم را براي بهره برداري در اختيار گيرد ، مي تواند از منافع آن بهره مند شود .(19)

سياست خارجي ايران در روند جهاني شدن
پديدة جهاني شدن پي آمدهاي غيرقابل گريزي براي كلية كشورها به دنبال داشته است . كشورهاي توسعه يافته توانسته اند حداكثر نتايج حاصل از جهاني شدن را بدست آورند . ولي ممالك در حال توسعه به دليل مواجهه با كمبود منافع و مشكلات توسعه ، مجبور به تقبل هزينه هاي بيشتري هستند . كشورهاي متوسط معمولاً نمي توانند به تنهايي روند تحولات بين المللي را تحت الشعاع منافع خود قرار دهند ، اما اقدام جمعي اين كشورها منشاء اثرات چشمگيري خواهد بود . تنش‌زدايي با همسايگان كه ظرف ساليان اخير در سياست خارجي دنبال شده است ، مي تواند بخشي از اين برنامه قلمداد شود .(20)
الف-تأثير جهاني شدن بر مباني نظري ج . ا . ا
تشكيل امت واحده ، دفاع از مستضعفين جهان و تئوري ام القراء از مباني نظري با هدف جهاني كردن اسلام و اسلامي كردن سياست خارجي ايران مطرح شده است .
در دو دهة گذشته ، با وجود بروز رفتارهاي جديد در روابط خارجي ، تغييري در مباني نظري سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران بوجود نيامده است . هر چند شعار عزت ، حكمت ، مصلحت ، نشان داد كه سياست خارجي كشور سعي مي كند كه با تعلق گرايي حداكثر تلاش را در جهت تأمين منافع به عمل آورد .(21)
نكته اي كه بايد در نظر داشت مشاركت ارادي در روند جهاني شدن منافع بيشتر و هزينه هاي كمتري را براي ما دارد ، اما پيوستن اجباري در آخرين مراحل ،‌محروميت ها يا عدم مطلوبيت هايي را به دنبال مي آورد .
ب-تأثير جهاني شدن بر روش برنامه ريزي سياست خارجي ج . ا . ا
جنگ تحميلي ، تحريمهاي اقتصادي ، رشد جمعيت و … محدوديت هايي را در زمينه برنامه ريزي ايجاد كرده است . محور برنامه ريزي جديد «اقتصادي كردن سياست خارجي» بايد باشد . نگرش اقتصادي به تحولات بين المللي يكي از ملزومات پذيرش روند «جهاني شدن» است . منطق اقتصادي در سياست خارجي ، منافع جديدي در منطقه و جهان براي ايران پديدار خواهد آورد و اين منافع درهاي جديدي بر روي كشور خواهد گشود . برنامه ريزي جديد سياست خارجي نياز به هماهنگي و مشاركت بخشهاي «سياست» ، «امنيت» و «اقتصاد» و «فرهنگ» دارد .

تهديدهاي امنيتي جهاني شدن بر ج . ا . ا
1-جهاني شدن ، با شكل جديدي كه محيط امنيت خارجي ، بازيگران امنيت خارجي و قواعد بازي امنيت خارجي داده است ، سرمنشاء تهديدهاي كاملاً جديدي براي ايران است كه تا دهة پيش وجود نداشته اند . مفهوم كليدي در اين رابطه تهديد در فضاي الكترونيكي است كه با جنگهاي الكترونيكي كلاسيك كاملاً متفاوت مي باشند.(23)
2-ماهيت ابهام آميز جهاني شدن ، خود مي تواند تهديدزاد باشد . از آنجا كه جهاني شدن ، با وجود واقعيت هاي در حال ظهور مربوط به آن ، هنوز در هاله هايي از ابهام قرار دارد ، جايي كه تعبير ها و برداشتها و سوء برداشتها را بازگذاشته و اين عدم دقت و روشني مي تواند به احساس خطرهاي درست و نادرست بيانجامد .
3-جهاني شدن ، تهديدهاي جديدي را نه فقط براي ايران ، بلكه براي همة كشورهاي منطقه و حتي به تعبيري براي همة كشورهاي جهان فراهم آورده است . اين تهديدها ، خصوصاً زماني كه حلقه هاي امنيت داخلي ، منطقه اي و بين المللي به هم پيوند مي خورند جدي تر مي شود .(24)

فرصتهاي جهاني شدن براي ج . ا . ا
همراه با تهديدهاي گفته شده ، جهاني شدن ، فرصتهايي را براي ايران فراهم آورده است . بدين
صورت كه :
اولاً : امكان ورود و بازيگري ايران در عرصه مناسبات مربوط به فن آوري مبتني بر دانش اطلاعات باز است و ايران ظرفيت بالقوه اي در اين زمينه داشته و در عرصه بالفعل نيز وارد شده است .
دوماً : روند جهاني شدن همراه با پديدة گسترش ديپلماسي چند جانبه بوده است . به اين صورت تمام اعضاي جامعه بين المللي از جمله ايران در شكل دادن به هنجارهاي نوين بين المللي در قالب كنفرانسهاي متعدد جهاني مؤثر و صاحب نقش بوده اند و اين پديده ها به نوبه خود فرصتهاي جديدي را براي ايران فراهم آورده است .(25)
نتيجه گيري :
منابع تهديد امنيتي سياست خارجي ايران هم داخلي هستند و هم خارجي ، كه منابع تهديد در سطح خارجي به دو سطح منطقه اي و بين المللي تقسيم مي شود .
آمريكا در سطح بين المللي مانع از رسيدن ايران به منافع هود مي شود . ايالات متحده از بدو انقلاب شروع به كارشكني در روند رو به رشد انقلاب نموده و با تحريم اقتصادي – نظامي ، حملة نظامي به طبس ،‌ بلوكه كردن دارائيهاي ايران‌ ، جلوگيري از دستيابي ايران به انرژي اتمي و … هر آنچه را كه در توان داشته براي مقابله با ايران بكار بست . در مقابل آمريكا ايران نيز راهكارهايي را براي كم اثر كردن اقدامات امريكا مي تواند انجام دهد كه از آنجمله :
1-گسترش ارتباط با ساير كشورهاي دنيا 2-شناخت صحيح از سياستهاي آمريكا 3-توجه به توليد صنعت داخلي ، از جمله اين راهكارهاست .
تهديدهاي ايران در سطح منطقه نيز مهمترين آن مسأله اسرائيل مي باشد . عده اي معتقدند كه متأسفانه در سطح ديپلماسي كشور نيز حضور دارند ، معتقدند مي بايست با عدم حمايت از گروههاي جهادي اسلامي در لبنان و فلسطين ، خطر اسرائيل را كم كنيم .
اين ديدگاه معتقد است قدرت بالاي نظامي اسرائيل و حمايت امريكا از اين رژيم در صورت حمايت ايران از گروههاي جهادي موجب حمله اسرائيل به ايران مي شود ولي در مقابل نيز گروهي ديگر معتقدند كه ما طبق اصول قانون اساسي و نظريات حضرت اما (ره) مي بايست از انتفاضه فلسطين حمايت نمائيم . چرا كه با اين امر اسرائيل را در داخل خاك خود مشغول داشته‌ايم و مانع از تحقق اهداف پليد او در مورد ايران مي شويم .
در ارتباط با جهاني شدن نيز بايد گفت كه برخي از جنبه هاي آن غيرقابل انكار است . بايد تلاش كنيم روند جهاني شدن را بهتر درك كنيم به شكلي كه نه از آن كناره گيري كنيم و نه كاملاً مقهور آن شويم . لازم است دقت و انرژي زيادي صرف داريم تا اينكه منابع و پتانسيلهاي خود را براي بكارگيري در اين روند شناسايي كنيم .
1)سايت روزنامه همشهري ، www.hamshahri.org .ويژه نامه بيست و پنجمين سالگرد انقلاب اسلامي ، 20 بهمن 82 .
2و3) همان
4)مقصود رنجبر ، ملاحظات امنيتي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران ، انتشارات پژوهشكده مطالعات راهبردي ، چاپ اول ، ص 131.
5)همان ، ص 136
6)پيروز مجتهد زاده ، جهان در سالي كه گذشت ، اطلاعات سياسي – اقتصادي – ش 7 و 8 ، ارديبهشت 74 ص 46 .
7)محمدنقي حاج عزيزي ، چهارمين ميزگرد ايران و هند ، مجله ديدگاه ها و تحليلها ، سال هفدهم، اسفند 82 ، ص 4 .
8)محمد صدر ، مصاحبه با الوفاق ، روزنامه ايران ، ص 8 – 22/1/79
9)حمايت ج . ا . ا از انتفاضه و تأثير آن بر روي امنيت ملي ، بي نا – مركز اطلاعات و مدارك علمي ايران ،‌ص 113 .
10)همان ص 114
11)قانون اساسي تدوين ، هوشنگ ناصرزاده ، چاپ دوم ، 1379 .
12)همان ص
13)همان ص
14)حمايت ج . ا . ا از انتفاضه و تأثير آن …
15)جهاني شدن و امنيت خاري ج . ا . ا ،دكتر سيد محمد كاظم سجادپور ، مجله سياست خارجي، سال چهاردهم ، تابستان 79 ، ص 539 .
16)سياست خارجي ج . ا . ا ، دكتر عليرضا ازغندي ، نشر قوس ، چاپ اول ، ص 53.
17)همان ، ص54 .
18)همان ، ص 55 .
19)اطلاعات سياسي – اقتصادي ، ش 194-193 ، ص 18 ، سال پانزدهم ، 164-163 – دكتر محمود سريع القلم ، بازنگري در سياست خارجي .
20)جهاني شدن و سياست خارجي ج . ا . ا بي نا ، مجله سياست خارجي ، سال چهاردهم ، تابستان 79 ، ص 571 .
21)همان ، ص 572
22)همان ، ص 573
23)جهاني شدن و امنيت خارجي ج . ا . ا ، دكتر سيدمحمد كاظم سجادپور ، مجله سياست خارجي ، تابستان 79 ، ص 549 .
24)همان ، ص 549 .
25)همان ، ص 550
، در این سایت، مجموعه‌ای گسترده از پاورپوینت‌ها در موضوعات مختلف ارائه شده است. امروز، علاوه بر این دسته، فرمت ورد مخصوص رشته حقوق نیز در دسترس قرار گرفته است.
شما مقاله درباره حقوق مرتبط تمایل دارید. اگر مایلید اطلاعات بیشتری در مورد موضوعات خاصی از حوزه حقوق مشاهده کنید روی لینک زیر کلیک کنید تا منتقل شوید به مقاله هایی در مورد حقوق!

موارد بیشتر در مورد حقول

لطفا توجه کنيد اين مقاله” آسيب ها و تهديدات امنيتي جمهوري اسلامي ايران ” متن حاضر که در اختیار شما قرار دارد، به صورت قابل ویرایش بوده و از نظم و ترتیب لازم در صفحات ورد برخوردار است. بنابراین، این امکان برای شما فراهم است که هر گونه تغییر و ویرایش مورد نیاز را به سادگی انجام دهید.

تعداد صفحات ورد : 34

فرمت فايل : ورد